فیلم یلا کریستین پتزولد
فیلم یلا ساخته‌ی کریستین پتزولد فیلمساز آلمانی محصول سال ۲۰۰۷ به وضوح فیلمی در گونه‌ی داستان اشباح است، اما داستان اشباحی به سبک و بیان مکتب برلین. یعنی در پهنه‌ی رئالیستی و عینی پرداختن به جزییات و عناصرِ ژانری در سینما و ادبیات داستانی، که ذاتاً و جوهراً ماهیتی غیر رئالیستی دارند.
از سوی دیگر فیلم یلا را می‌توان براساس آنگونه از فیلم‌هایی که توماس الزاسر منتقد و نظریه‌پرداز معروف آلمانی از آنها به عنوان سینمای بازی ذهنی یاد می‌کند نیز قرارداد.
یعنی فیلم‌هایی که متکی بر داستان و روایت‌های بصری‌اند نه آنگونه که در پایان به نظر می‌رسد. یعنی در واقع بین آنچه دیده‌ایم و آنچه در واقع رخ داده است یک شکاف و گسست معنادار و برسازنده‌ای وجود دارد که تنها در انتهای آن متوجه می‌شویم که آنچه دیده‌ایم بازی ذهنی فیلمساز است برای هدفی بزرگتر و تعیین کننده‌تر نسبت به یک خط داستانی ساده و روایتی که در فیلم یلا شاهد بوده‌ایم.
از این منظر فیلم یلا نیز در مجموعه فیلم‌های بازی ذهنی قرار می‌گیرد که از مهم‌ترین شاخص‌های آن در سینمای دو سه دهه‌ی اخیر ممنتوی کریستوفر نولان، درخشش ابدی یک ذهن بی‌آلایش میشل گوندری و فیلم‌های دیگر همچون حس ششم شیامالان است. اما تفاوت فیلم یلا ساخته پتزولد با مابقی این عناصر گره زدن مساله‌ی داستان اشباح و فیلم‌های بازی پل ورهوفنذهنی با شر اعظم در زمانه‌ی حال یا همان کاپیتالیسم و سرمایه‌داری است.
جوهر و مساله‌ی تمامی شرارت‌ها و مشکلات و مصائب درون فیلم محصول زد و بندها، تبانی‌ها و به یک معنا سازوکار بی‌رحمانه سرمایه‌داری است، که در مناسبات بین شرکت‌های ورشکسته و شخصیتی به نام فیلیپ، یک کارگزار متقلب که سعی می‌کند شرکت‌های ورشکسته را با حداقل قیمت تصاحب کند و از سوی دیگر در نمونه‌ی پایانی آن که مساله‌ی شر اعظم‌تر یعنی شکل سرمایه‌داری جهانی که در نمود شرکت‌های آمریکایی ظاهر می‌شود نیز به مابقی عناصر روایتی فیلم اضافه می‌شود. از این منظر شبح اصلی در واقع همان چیزیست که مارکس در ابتدای کتاب سرمایه در قرن نوزدهم گفته بود. شبحی هولناک به نام سرمایه‌داری که قرار است بر همه چیز سایه افکند.
از این منظر هم مرگ بن، هم مرگ یلا و هم مرگ صاحب آن شرکت همگی در حکم نوعی خودکشی خود خواسته‌اند، مسئول شکست‌ها و ورشکستگی‌های تجاری اقتصادی و صنعتی‌اند که شرکت‌های متبوع‌شان از نظر گذراندند و به همین دلیل می‌توان داستان اشباح فیلم یلا را داستان شبح سرمایه‌داری و نقش مخرب آن در روح و جان انسان‌های قرن بیست و یک نامید. تم و مولفه‌ای که نه تنها در یلا بلکه در دیگر آثار پتزولد به شکل و نمونه‌های دیگری نمود یافته است از جمله فیلم ولفسبورگ، آخرین فیلمش اودین و حتی فیلم ترانزیت که پیوند خوردن مساله‌ی سرمایه‌داری با استیصال و درماندگی بشر را در آنها به خوبی قابل مشاهده است.
